РҒА СБ ЯФИ-ДАҒЫ ЭЛЕКТРОН-ПОЗИТРОНДЫ КОЛЛАЙДЕРЛЕРДЕГІ БӨЛШЕКТЕР ФИЗИКАСЫ БОЙЫНША ЭКСПЕРИМЕНТТЕР
DOI:
https://doi.org/10.26577/JPEOS.2024.v26-i2-a1Кілттік сөздер:
электрон-позитронды сәулелер, коллайдер, элементар бөлшектерАннотация
Мақала 28.05.2024 ж.өткен ҚР ЯФИ және Ресей Ғылым академиясының ЯФИ семинарында баяндама материалдары бойынша дайындалды. Қарама-қарсы сәулелі қондырғылар (коллайдерлер) қазіргі уақытта эксперименттік жоғары энергетикалық физиканың негізгі құралдарының бірі болып табылады. Мұндай алғашқы қондырғылар өткен ғасырдың 60-шы жылдарының басында пайда болды және ЯФИ осы салада ізашар болды. 1967 жылы әлемдегі алғашқы e+e-коллайдер EPP - 2-де электронды-позитронды жойылуда адрондардың тууын ЯФИ-де зерттеудің алғашқы нәтижелері жарияланды. Қазіргі уақытта әлемде төрт e+e-коллайдер бар, олардың екеуі, 1 ГэВ-қа дейінгі сәулелік энергиясы бар VAPP-2000 және 6 ГэВ-қа дейінгі энергиясы бар VAPP-4M ЯФИ-де жұмыс істейді. Мақалада осы коллайдерлердегі эксперименттер, осы зерттеулердің негізгі мақсаттары мен мотивациясы сипатталған. Қарама-қарсы электронды-позитронды сәулелері бар қондырғылар қазіргі уақытта адрондар мен лептондардың параметрлері мен өзара әрекеттесуі туралы нақты мәліметтер алуға мүмкіндік беретін жоғары энергиялы эксперименттік физикадағы негізгі құралдардың бірі болып табылады.
Библиографиялық сілтемелер
G.I. Budker i dr., Proverka kvantovoj jelektrodinamiki v rassejanii jelektronov na jelektronah. Jadernaja fizika, 1967, Vol. 6, P. 1221.
G.I. Budker i dr., Rassejanie jelektronov na jelektronah pri jenergii 2x135 MeV., Atomnaja jenergija, 1967, Vol. 22, P. 164.
P.P. Golubnichij, E.A. Kushnirenko, A.P. Onuchin, Tormoznoe iz- luchenie v rassejanii jelektronov na jelektronah pri jenergii 2x160 MeV, Jadernaja fizika, 1968, Vol. 7, P. 1240.
V.L. Auslender et al., Investigation of ρ-meson resonance with electron-positron colliding beams, Physics Letters, 1967, Vol. 25B, P. 433.
V.E. Balakin et al., Investigation of the phi-meson resonance by electron-positron colliding beams, Physics Letters, 1971, Vol. 34B, P. 328.
L.M. Kurdadze et al., Observation of multihadronic events in e^+ e^- collisions at energy of 1.18-1.34 GeV, Physics Letters, 1972, Vol. 42B, P. 515.
K.V.Astrelina et al., Production of intense positron beams at the VEPP-5 injection complex, JETP, 2008, 106, 94. A.N. Skrinsky, Nucl. Instr. & Meth., 2009, Vol. A598, P. 1.
D. Berkaev et al., ICFA Beam Dyn. Newslett., 2009, 48, 235. E.V. Abakumova et al., Phys. Rev. Lett., 2013, Vol. 110, P. 140402.
E.V. Abakumova et al., Nucl.Instrum. & Meth., 2014, Vol. A744, P. 35.
B.I. Khazin, Nucl. Instr. & Meth., 2010, , 353. M.N Achasov et al. (SND Collaboration), Nucl. Instrum. Methods, 2000, Vol. A449, P. 125.
M.N. Achasov et al., Nucl. Instrum. Methods, 2009, Vol. A598, P. 31.
D.P. Aguillard et al. (Muon g-2 Collaboration), Measurement of the positive muon anomalous magnetic moment to 0.20 ppm, Phys. Rev. Lett., 2023, Vol. 131, P. 161802.
T. Aoyama et al., The anomalous magnetic moment of the muon in the Standard Model, Phys. Rep., 2020, Vol. 887, P. 1.
F.V. Ignatov,, Measurement of the Pion Form Factor with CMD-3 Detector and Its Implication to the Hadronic Contribution to Muon (g - 2), Phys. Rev. Lett., 2024, Vol. 132, P. 231903.
V. Smaluk (for the VEPP-4 Team), Status of VEPP-4M Collider at BINP, Proc. of XXI Russ. Part. Accel. Conf., Zvenigorod, Russia, 2008, P. 79-81. http://cern.ch/AccelConf/r08/papers/MOBAU03.pdf,
A.N. Aleshaev i dr., Uskoritel'nyj kompleks VJePP-4, Preprint IJaF 2011-20, Novosibirsk, 2011.
Y.S. Derbenev et al., Accurate Calibration of the Beam Energy in a Storage Ring Based on Measurement of Spin Precession Frequency of Polarized Particles, Part. Accel., 1980, Vol. 10, P. 177-180.
V.V. Anashin i dr., Detektor KEDR, JeChAJa, 2013, Vol. 44, P. 1263-1345.
V.V. Anashin i dr., Jeksperimenty s detektorom KEDR na e^+ e^--kollajdere VJePP-4M v oblasti jenergii √s=1,84-3,88 GeV, JeChAJa, 2023, Vol. 54, P. 190-262.
