РҒА СБ ЯФИ-ДАҒЫ ЭЛЕКТРОН-ПОЗИТРОНДЫ КОЛЛАЙДЕРЛЕРДЕГІ БӨЛШЕКТЕР ФИЗИКАСЫ БОЙЫНША ЭКСПЕРИМЕНТТЕР
DOI:
https://doi.org/10.26577/JPEOS.2024.v26-i2-a1Кілттік сөздер:
электрон-позитронды сәулелер, коллайдер, элементар бөлшектерАннотация
Мақала 28.05.2024 ж.өткен ҚР ЯФИ және Ресей Ғылым академиясының ЯФИ семинарында баяндама материалдары бойынша дайындалды. Қарама-қарсы сәулелі қондырғылар (коллайдерлер) қазіргі уақытта эксперименттік жоғары энергетикалық физиканың негізгі құралдарының бірі болып табылады. Мұндай алғашқы қондырғылар өткен ғасырдың 60-шы жылдарының басында пайда болды және ЯФИ осы салада ізашар болды. 1967 жылы әлемдегі алғашқы e+e-коллайдер EPP - 2-де электронды-позитронды жойылуда адрондардың тууын ЯФИ-де зерттеудің алғашқы нәтижелері жарияланды. Қазіргі уақытта әлемде төрт e+e-коллайдер бар, олардың екеуі, 1 ГэВ-қа дейінгі сәулелік энергиясы бар VAPP-2000 және 6 ГэВ-қа дейінгі энергиясы бар VAPP-4M ЯФИ-де жұмыс істейді. Мақалада осы коллайдерлердегі эксперименттер, осы зерттеулердің негізгі мақсаттары мен мотивациясы сипатталған. Қарама-қарсы электронды-позитронды сәулелері бар қондырғылар қазіргі уақытта адрондар мен лептондардың параметрлері мен өзара әрекеттесуі туралы нақты мәліметтер алуға мүмкіндік беретін жоғары энергиялы эксперименттік физикадағы негізгі құралдардың бірі болып табылады.
