ЖЕР СІЛКІСУ КЕЗІНДЕГІ ЖЕРДІҢ ГЕОМАГНЕТИКАЛЫҚ ӨРІСІНІҢ КОМПОНЕНТТЕРІНДЕГІ ӨЗГЕРУЛЕРДІҢ ФРАКТАЛДЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.26577/JPEOS.2023.v25.i3-4.i5Кілттік сөздер:
фракталдық талдау, фракталдық өлшем, өзіндік ұқсастық, уақыттық қатар, геомагниттік өріс, жер сілкіністері.Аннотация
Геомагниттік өрістің солтүстік және шығыс бағыттағы көлденең құрамдас бөліктерінің фракталдық қасиеттері, вертикальды құрамдас бөлігі және 1 сек рұқсатымен геомагниттік өрістің қарқындылығы кезең ішінде бүкіл әлем бойынша INTERMAGNET желісінің әртүрлі геомагниттік обсерваторияларымен өлшенген. 2023 жылғы ірі жер сілкіністері талданады. Магнитті өрістің ауытқулары магнитудасы ~6-дан асатын әртүрлі аймақтарда орын алған сейсмикалық оқиғалар кезінде талданған. Фракталды талдау әдістері геомагниттік өріс компоненттерінің өзгерістері мен сейсмикалық белсенділіктің көріністері арасындағы заңдылықтарды және сызықтық емес қатынастарды анықтау үшін қолданылады. Ірі жер сілкінісі болған күндердегі геомагниттік өріс компоненттерінің вариациясының фракталдық өлшемінің динамикасы. Алынған нәтижелер геомагниттік өріс компоненттерінің фракталдық өлшемінің уақытша өзгеруін көрсетеді, олардың біркелкі еместігінің (күрделілігі) айырмашылықтарын ашады. Нәтижелер күшті жер сілкіністері Жердің магнит өрісіндегі вариациялардың жоғарылауымен бірге жүретінін көрсетеді.
Негізгі сөздер: фракталдық талдау, фракталдық өлшем, өзіндік ұқсастық, уақыттық қатар, геомагниттік өріс; жер сілкіністері.
